Кашни ҫул иртекен Паттӑрлӑх кунӗ кӑҫал пулмӗ. Кун пирки пире Фёдор Мадуров хӑй пӗлтерчӗ.
Паттӑрлӑх кунӗ — «Инем» ятлӑ чӑваш тӗнӗн пӗрлӗхӗ ирттерекен уяв. Ӑна ҫурла уйӑхӗн пӗрремӗш шӑматкун-вырсарникун ирттерме йышӑннӑ пулнӑ. Уява 1223 ҫулта пулса иртнӗ ҫапӑҫӑва халалланӑ. Ун чухне тутар-монголсем Атӑлҫи Пӑлхар ҫине пӗрремӗш хут тапӑнса кӗнӗ. Пирӗн ман асаттесем вӗсене вӑл ҫулхине ҫапса аркатнӑ. Тыткӑна лекнисене такасем ҫине ылмаштарнӑран ку ҫапӑҫу историне Така вӑрҫи пек те ҫырӑнса юлнӑ.
Кӑҫал уяв шӑматкун, ҫурлан 6-мӗшӗнче иртмелле пулнӑччӗ. Анчах та Шупашкар районӗнчи Вӑрманкас ялӗпе Шупашкар хушшинче вырнаҫнӑ юпана сиен кӳнине пула, чӳк таврашӗ ирттерме ни Шупашкар, ни Шупашкар районӗ ҫӗр уйӑрма килӗшменнине пула кӑҫал вӑл уява палӑртмасӑр хӑварма йышӑннӑ.
Аса илтеретпӗр, юпана ҫӗртме уйӑхӗ вӗҫнелле сиенленӗ. Пӗр енне пуртӑпа чутланӑ, тата ҫавӑн пекех ӑна тӳнтерсе яма хӑтланнӑ. Чӑваш тӗнӗн юпине хальлӗхе йӗркене кӗртмен-ха. Сиен тунӑ ҫынсене шыраҫҫӗ, вӗсене хальлӗхе тупайман-ха.
Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх Шупашкарта, Алькешран инҫе мар вырнаҫнӑ юпа вырӑнӗнче чӑваш хастарӗсем Паттӑрлӑх кунне паллӑ турӗҫ. Чӑваш йӑли-йӗркине тытса пыракансем ҫак кун 792 ҫул каялла пулса иртнӗ паллӑ ҫапӑҫӑва асӑнса чӳк ирттерчӗҫ.
Тутар-монголсен никам ҫӗнейми ҫарӗ Калка ҫинче кӑпчаксемпе вырӑссене ҫапса аркатнӑ хыҫҫӑн Атӑл тӑрӑх хӑпарма пуҫланӑ. Пирӗн мӑн асаттесем ҫакӑн пирки сиссен тӑшмана кӗтсе илме тухнӑ. Челпир патша ертсе пынӑ ҫар тутар-монголсене чикӗ умӗнче кӗтсе илнӗ. Хаяр ҫапӑҫура Атӑлҫи Пӑлхар паттӑрӗсем ҫӗнтерме пултарнӑ, 4 пин тӑшмана тыткӑна илнӗ. Никам ҫӗнейми тутар-монгол ҫарӗ пӗрремӗш хут ҫупкӑ ҫинӗ, вӗсене ертсе пыракан Супетей аран тарма ӗлкӗрнӗ. Хайхи вара тыткӑнрисене каялла сурӑхсем ҫине ылмаштарнӑ — кашни ҫӑрҫӑшӑн пӗр сурӑх. Ҫапла мӑшкӑлланӑшӑн ҫак ҫапӑҫӑва «сурӑх ҫапӑҫӑвӗ» тесе ят панӑ.
Чӳк тунӑ хыҫҫӑн вырӑнти фольклор ушкӑнӗ пуҫтарӑннӑ ҫынсене илемлӗ юрӑ-кӗвӗпе савӑнтарчӗ. Уяв шӳрпе ҫинипе вӗҫленчӗ.
Сӑнсем (104)
Шупашкар районӗнчи Лапсар ял тӑрӑхне кӗрекен Вӑрманкас ялӗнче ӗнер «Паттӑрлӑх кунӗ» уяв иртнӗ. Ун пирки Шупашкар район администрацийӗ «йӑлана кӗнӗ уяв» тесе палӑртать.
«Паттӑрсен кунне» пухӑннисем Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗ тутар-монголсене ҫӗнтернине халалласа пухӑннӑ. Йышра Анатолий Кипеч ҫыравҫӑ, художниксем, Тутарстанри, Пушкӑртстанри чӑваш диаспорин элчисем пулнӑ. Вӑрманкасри Фолькор ҫурчӗн «Парне» ушкӑнӗ уява йӗркелекенсене парне туса панӑ — юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.
Ку уяв пирки Чӑваш наци конгресӗн сайтӗнче, сӑмах май, кӑшт урӑхларах пӗлтернӗ. Унта «Чӳк» уявӗ иртни пирки каланӑ. Иртнӗ ӗмӗрӗн тӑхӑрвуннӑмӗш ҫулӗсенчен вара ҫӗнӗрен йӗркелесе янӑ уява Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ, ЧНК Ваттисен Канашӗн ертӳҫин ҫyмӗ Федор Мадуров скульптор ертсе пынӑ. Шупашкар район сайтӗнче асӑннисемсӗр пуҫне Владимир Агеев художник, «Сӑвар» чӑваш культурин фончӗн ертӳҫи Владимир Тяпкин, Николай Фомиряков, Юрий Дядюков, Анатолий Павлов тата ыттисем хутшӑннӑ.
Caкӑp ҫул каялла ҫaв вырӑнта Федор Мадуров ӑсталаса вырнаҫтарнӑ Юпа умӗнче кӑвайт чӗртнӗ.
+15.3 °C